Leren omgaan met vermijdingsgedrag levert veel op
Ook professionals doen niet altijd wat ze moeten doen
Uit onderzoek dat in opdracht van Stef Soons werd verricht, blijkt dat bijna 25% van de medewerkers in de zorg medische en/of zorghandelingen uitstelt of zelfs niet uitvoert. Niet omdat ze het niet willen. Maar omdat ze het moeilijk vinden, of ertegenop zien. Met alle gevolgen van dien voor de kwaliteit van zorg en de werkvreugde van de medewerkers. Een gerichte training over vermijdingsgedrag in de zorg maakt deelnemers bewust van hun gedrag en zet mensen in actie. Een win-win situatie voor de patiënt, de medewerker en de organisatie die de kans krijgt een professionaliseringsslag te maken.
Vervelende huishoudelijk klusjes, een lastig telefoongesprek of abonnementen opzeggen: voorbeelden van huis, tuin en keukenzaken waar iedereen wel eens tegenop ziet. Velen van ons stellen dit soort klussen wel eens uit. En soms doen we ze gewoon niet. Niet slim, maar de gevolgen zijn te overzien. Anders is dit als we vermijdingsgedrag vertalen naar de zorg. Het uitstellen en vermijden van zorghandelingen of medische handelingen heeft dan grote gevolgen.
Vermijdingsgedrag in de zorg onderzocht
Onder vermijdingsgedrag in de zorg verstaan we het uitstellen of niet verrichten van noodzakelijke zorg- of medische handelingen. Stef Soons, coach en trainer van onder andere ondernemersraden, nam het initiatief tot een onderzoek naar vermijdingsgedrag in de zorg. Hij vertelt: “Ik wilde graag weten hoe vaak dit gedrag voorkomt in de zorg en hoe mensen dit ervaren. Ook wilde ik weten in welke situaties dit gebeurt en welke gevolgen zorgverleners zelf ervaren. “
Het onderzoek toont aan dat een aanzienlijk deel van de zorgprofessionals zelf te maken heeft met vermijdingsgedrag. 1 op de 4 werknemers van de respondenten geeft aan dat zij onderdelen die bij hun functie horen niet graag uitvoeren omdat ze deze spannend of eng vinden. Deze groep stelt handelingen wel eens uit of vermijdt ze. Ook geeft deze groep aan contact met cliënten wel eens uit de weg te gaan. Een op de twintig mensen heeft zich wel eens ziek gemeld om bepaalde handelingen of gesprekken te vermijden. Deze werknemers geven ook aan dat hun gedrag van invloed is op de geleverde zorg. Een op de 5 geeft aan wel eens last van schuldgevoelens te hebben ten opzichte van hun collega’s.
Wat vermijden we?
De situaties waarin respondenten het gedrag vertonen is divers. Zo is men bang om een patiënt niet meer te kunnen kalmeren na een medische of verpleegkundige handeling. Zorgverleners zijn soms zelf bang voor bepaalde handelingen, zoals het verstrekken van medicatie, gesprekken met cliënten/familie die zij als moeilijk ervaren, aanspreken van collega’s op zorgfouten of inzichten. Of ze vinden het zielig dat de patiënt bang is of pijn lijdt. Het merendeel van deze groep is bereid hulp aan te nemen om het gedrag te veranderen, waarbij een cursus of training de voorkeur heeft.
Gevolgen
Een psycholoog realiseerde zich tijdens de training vermijdingsgedrag, dat hij sommige patiëntgesprekken niet goed durft aan te gaan. De sessie verliepen niet efficiënt als er onderwerpen speelden die hij moeilijk bespreekbaar vond. Gevolg: de behandeling duurde langer dan noodzakelijk en kostte de patiënt en psycholoog meer tijd dan nodig was. De kosten liepen daardoor onnodig hoog op.
De praktijk laat zien dat het vermijden van bepaalde handelingen de kans op onwenselijke en gevaarlijke situaties voor de patiënt vergroot. Werkzaamheden raken vertraagd en het gedrag kan een negatieve invloed hebben op de werksfeer. De werknemers zijn ontevreden over zichzelf en voelen zich schuldig. Uiteindelijk kost het de organisatie en de maatschappij geld.
Door elkaar aan te spreken op het vermijdingsgedrag verbetert de inhoudelijke zorg en voorkomt men zorgmissers. Direct doen wat er van je wordt verwacht, draagt bij aan efficiënte zorg. Het is zonde dat uitgestelde handelingen leiden tot tijdsverlies. En soms zelfs, door de spanning van het vermijden, tot ziekteverzuim.
Training
Stef Soons ontwikkelde op basis van de onderzoeksgegevens een training rondom het thema vermijdingsgedrag, specifiek voor zorgverleners. Hij voert deze training regelmatig uit en met succes. Met de training wil hij vooral bewustwording creëren. Want zoals Stef Soons het zelf verwoordt: “Het is niet erg dat je dingen vermijdt. Maar wees je er van bewust. Dat is de eerste stap om er mee te leren omgaan.” Professionals in de zorg weten vaak precies wat er van hen wordt verwacht. En wat er nodig is om te bereiken wat ze willen bereiken.
Het onderzoek toont echter duidelijk aan dat professionals in de zorg niet altijd doen wat ze zelf vinden dat ze zouden moeten doen. Of zoals een teamleider uit een ziekenhuis het verwoorde: “ Ik dacht dat ik alles aanpakte. Maar nu ik mijn taakverdeling zie, merk ik dat ik sommige dingen structureel niet uitvoer.” Stef Soons: “Weten wat je moet doen en dit vervolgens daadwerkelijk uitvoeren volgt elkaar niet altijd op. Onbewust zijn mensen bezig met vermijdingsgedrag. Omdat het gedrag op onbewust niveau wordt aangestuurd, is het voor mensen zelf en hun leidinggevende lastig de vinger op de zere plek te leggen. In de training confronteer ik hen met hun gedrag. En ik probeer er met hen achter te komen waar het gedrag vandaan komt. In de groep blijkt vaak dat meer mensen hetzelfde voelen, wat de drempel om er over te praten verlaagt.”
Uiteindelijk gaan de deelnemers naar huis met een persoonlijk actieplan wat ze stapsgewijs gaan uitvoeren. De training duurt normaal gesproken één dag. Maar voor groepen die elkaar niet kennen geeft Stef Soons de voorkeur aan een tweedaagse training. “Veiligheid is heel belangrijk bij deze training. Bij een gemengde groep neem ik daarom de tijd om elkaar beter te leren kennen en een veilige situatie te creëren.”
Van vermijding naar nieuwe kansen: professionele organisatie
Nadat deelnemers via de training bewust zijn geworden van hun gedrag, treedt een verandering op. Dit is op verschillende fronten merkbaar. Stef Soons: “Wanneer binnen een organisatie of team de angsten en onzekerheden bekend zijn, kan dit de organisatie inspireren om de bedrijfsprocessen eens kritisch te bekijken. Want wees eerlijk: moet iedereen eigenlijk altijd alles doen? Of is het beter dat iedereen doet wat hij of zij het beste kan of liefste doet. Als je van het laatste uitgaat en mensen schoolt op hun zwakke plekken verhoog je de kwaliteit van zorg. Mensen gaan efficiënter werken. En de arbeidstevredenheid gaat omhoog.” De organisatie als geheel groeit en wordt professioneler. En dat merkt de patiënt.