In Het Narrengilde gebruiken we vaak de term ‘vrijmoedig spreken’. Het is zo’n begrip dat je raakt als je er écht bij stilstaat. Vrijmoedig spreken gaat verder dan je mening geven. Het betekent dat je – inhoudelijk en respectvol – uitspreekt wat er in je leeft: je zorgen, ideeën, twijfels of kritiek. Dat klinkt eenvoudig. Maar écht vrijmoedig spreken is een kunst.
De paradox van vrijmoedigheid
Als Profnar ben ik een groot pleitbezorger van vrijmoedig spreken. Toch voel ik zelf ook hoe spannend het soms kan zijn. Niet alleen in organisaties, maar ook thuis. Wanneer ik iets wil zeggen waarvan ik vermoed dat het pijn kan doen of weerstand oproept, stokt de moed. En juist op het moment dat ik die twijfel of angst wél uitspreek, ontstaat er iets bijzonders: ruimte. Mijn partner opent zich en er komt een gesprek op gang dat anders misschien nooit gevoerd was.
Cultuur als voedingsbodem
Vrijmoedig spreken kun je niet afdwingen met een training alleen. Het vraagt om een cultuur waarin eerlijkheid wordt gewaardeerd, en waar bestuurders en leidinggevenden het goede voorbeeld geven. In zo’n omgeving durven mensen zich uit te spreken, en wordt het zelfs vanzelfsprekend.
Dat is ook precies waarom wij als profnarren niet alleen spiegelen, maar organisaties helpen om die cultuurverschuiving vorm te geven.
Het gaat om toon én respect
Vrijmoedig spreken is niet hetzelfde als alles er maar ongefilterd uitgooien. Het is geen vrijbrief voor botheid. Het gaat om eerlijk zijn én respectvol blijven. De toon doet ertoe. Soms schuurt die, maar juist dat kan waardevol zijn. Liever een onhandige waarheid dan een keurige stilte.
Vijf tips om vrijmoediger te spreken
- Maak het bespreekbaar. Benoem als je iets spannend vindt. Juist dat opent de deur naar écht contact.
- Zorg voor veiligheid. Laat zien dat eerlijkheid gewaardeerd wordt. Geef zelf het voorbeeld.
- Scheid inhoud en toon. Kijk eerst naar de boodschap, daarna pas naar de verpakking.
- Begin klein. Oefen met kleine waarheden en merk dat het steeds makkelijker wordt.
- Laat ongemak toe. Ongemak betekent vaak dat je iets wezenlijks raakt.
Tot slot
Vrijmoedig spreken vraagt moed. Die moed groeit in een cultuur van vertrouwen. En of dat nu op de werkvloer is of thuis aan de keukentafel: het begint met die eerste stap. Vaak eenvoudiger dan je denkt.